Yüzölçümü
: 61.900 km2
Nüfusu :
514.295
Başkenti
: Abakan
COĞRAFİ KONUM
Yenisey Irmağı'nın yukarı kesimindeki geniş Minusinsk Havzası'nın batı
yarısında yer alır. Yenisey Irmağının kollarından, Abakan Irmağı bölgenin
ortasından geçer. Irmak vadisinin güneyinde, Karagoş Dağında 2.930 m'ye
kadar yükselen Batı Sayan Dağları bulunur. Kuzeyindeki Abakan ile Kuznetsk
Alatau Dağlarının en yüksek noktası 2.178 m yüksekliğindeki Verhni Zub'dur.
Kapalı havzada kurak ve sert bir kara iklimi egemendir. Bu nedenle alçak
kesimler bozkırlar ve ormanlık alanlarla kaplıdır. Ama 1954'ten sonra
özellikle bakir ve boş toprakların çoğu tarıma açılmıştır. Dağlar çam,
köknar ve ladin ormanlarıyla kaplıdır.
TARİHÇE Hakaslar
Türk boyu olup Güney Doğu Sibirya'da yaşamaktadırlar. Hakasların iki
bin yılı aşan tarihleri onların bir Kırgız grubu olduğunu göstermektedir.
Tanrı Dağı Kırgızlarının dünyaca ünlü büyük destanları Manas da bu tarihi
olaydan bahsetmektedir. Manas Destanı'nda anlatıldığına göre Tanrı Dağı
Kırgızları Yenisey bölgesinden bugünki vatanlarına iki Kırgız Han'ı
önderliğinde göç etmişlerdir. 19. yüzyıl Çin kaynakları Kırgızlardan
"Heges" veya "KieKiaSe" adıyla bahsetmektedir. Sonraki yıllarda Tanrı
Dağı Kırgız boylarının Müslümanlaşması ve yaşanılan bölgeler arasındaki
mesafenin uzak olması nedeniyle Yenisey Kırgızları'nın ayrı bir kimlik
benimsemesi ve Hakas adını kabullenmeleri sonucunu doğurmuştur. Hakaslar
18. yy'da Rus işgaline uğrayan Hakasya'da 1930'da Özerk bölge statüsüne
kavuşmuşlardır. Hakaslar Budist, Ortodoks, Hristiyan ve Müslüman inancına
sahiptirler. Hakas'ca Uygur şivesine yakındır. Bugün bir yazı diline
sahip olan Hakaslar'ın dil ve edebiyat enstitüleri vardır. Güney Sibirya'da
yaşayan Hakas Türklerinin kullandığı Türk lehçesi, Türk dillerinin sınıflandırılmasında
Doğu Türkçesi öbeğine girer. Hakaslar Çarlık döneminde zorla kabul ettirilen
Kiril alfabesini Sovyet Devriminden sonra bırakıp Latin alfabesine geçmişler,
ama 1939'dan sonra yeniden Kiril alfabesini kullanmak zorunda kalmışlardır.
Moğolca ve Çince öğelerin de rastlandığı Hakasça'nın sözcük dağarcığı
daha çok ortak Türkçe'nin kelimelerinden oluşur. Hakaslar zengin bir
halk edebiyatı geleneğine sahiptirler. Türkolog W. Radloff'un Hakas
lehçesi edebiyatı ve etnografyasıyla ilgili geniş çalışmaları vardır.
NÜFUSUN ETNİK
YAPISI Hakaslar eskiden göçebe olan Sibiryalı bir Türk halkıdır.
Ama günümüzde bölge nüfusunun yaklaşık % 80'ini Ruslar oluşturur. Toplam
nüfusu 514.295 olan Hakas Bölgesi nüfusunun ancak % 17.7'si Türk'tür.
1989 nüfus sayımına göre nüfusları 110.000 olan Hakas'lar başlıca Krasnoyarsk
Kray'ına bağlı olan Hakas Bölgesinde yaşamaktadırlar. Hakasların Kırgız
ve Sagay diye iki kolu bulunur.
İDARİ YAPI
İdare merkezi Abakan'ın dışında Minusinsk kentinde bulunmaktadır. Güney
Doğu Sibirya'da bulunan bu bölge, Rusya'nın Krasnoyarks vilayetine bağlıdır.
Rıısya'nın oluşumunda ve 18. yüzyılda Rusya'ya katılmış, 1930'da Muhtar
Bölge olmuştur.
EKONOMİ Hakas
Muhtar Bölgesi'nde, ekonomik kaynaklardan kömür, demir, altın, mermer
vb. sanayi hammaddesi zengindir. Ayrıca kereste işletme sanayii gelişmiştir.
Ekonomi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Bitki üretimi de yeterli
düzeydedir. Koyun ve keçi besiciliği hala önemli bir ekonomik etkinliktir.
Son yıllarda alçak kesimlerde gerçekleştirilen sulama projeleri otlaklarda
beslenen hayvan sayısını, ekili arazilerin yüzölçümünü ve başta buğday,
yulaf, darı ve patates olmak üzere tarımsal üretimi artırmıştır. Rusların
bölgeye yerleşmesine de etkili olan bakır madenciliği 18. yy'dan beri
önemini korumaktadır. Abaza ve Teya'da zengin demir cevherleri; yukarı
Çulım'da altın, Çemogorsk'ta kömür, Aksiz'de barit çıkartılmaktadır.
Bölgede ayrıca bakırtungsten yatakları da vardır. Ormanlar önemli kereste
kaynağıdır. 1980'lerin başında Yenisey Irmağı üzerindeki Sayanagorsk'ta
yapılan 6.400 megavat kapasiteli hidroelektrik santralından Minusinsk
Havzasındaki sanayi için gerekli enerjinin sağlanması planlanmış ve
elektrik enerjisi ihtiyacını karşılamaktadır.
EĞİTİM Hakasya'da
269 ortaokul, 7 Anaokulu, 1 üniversitede bulunmaktadır. Anaokullarında
770, Ortaokullarda 91 bin, ülkenin diğer üniversitesinde ise 6500 öğrenci
öğrenim görmektedir. Eğitim sistemi devletin mülkiyetindedir. Burada
yılda 150 kitap, 1 dergi, 1 gazete çıkarılmaktadır. 250 kütüphane, 1
müze 1 tiyatro, 280 klüp