|
Tevfik Paşa, kabinesini toplamış, cevap verdi, bunu da olduğu gibi
bilginize sunacağım : İstanbul, 29.1.1921
Ankara'da Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'ne
İlgi : 28 Ocak 1921 tarihli üç ayn telgraflan.
Bugünkü Hükumet, İstanbul ile Anadolu'nun birleşmesindeki menfaatlereöteden
beri değer verdiğinden bu maksatla iş başına gelmiş ve şimdiye kadar
buuğurda çalışmıştır.
Milletin hâkimiyet haklarını korumak için sarfettiğiniz emeklerin
ve verdiğiniz kurbanlann, karşısında bulunduğumuz elverişli durumu
yarattığına, ondabüyük ölçüde etkisi olduğuna inanıyoruz. Bu sebeple
millete bir yarar sağlayacak olan tekliflerinizi kabule hazırz.
Bu bakımdan bildirdiğiniz hususlarla ilgiligörüşlerimizi aşağıda
açıklıyorum :
Konferansa dolaylı olarak çağrılmanız tabiîdir. Çünkü İtilâf Devletleri'nintemsilcileri
buradadır. Bu bakımdan durumun, İstanbul'da bulunan ve sizinleişbirliği
yapmaya çalışan bir hükûmet vasıtasıyla bildirilmesi pek tabiî görülmelidir.
Şimdiye kadar Anadolu'yu tanımaya bile lüzum görmeyen Avrupa hükûmetlerinin,
özellikle Anadolu delegelerinin konferansta bulunmasını şart koşmaları,sevindiricidir.
Bu bakımdan, bir şekil mes'elesine takılarak bu mutlu değişiklikten
yararlanmamak, millete karşı üzerinize aldığınız görev ile asla
bağdaşmaz.Zaten aramızda birleştiğimiz ilân edildikten sonra, delegelerimiz
ayrı gayrı değil,tekvücut demek olur. Delegeler kararlaştınlan esaslar
çerçevesinde konuşacaklarına göre, bu konuda bir sakınca düşünülemez.
Bundan dolayı devlet ve milletekarşı yüklendiğimiz görev, bu tarihî
anda, bize uzatılan elden yararlanmamızıkesinlikle emretmektedir.
Bundan kaçınmanın, Yunan iddialan karşısında savunmasız kalınmasına
ve memleketimizin daha uzun zaman harp felâketlerine sahneolmasına
yol açacağı düşünülmelidir. Aslında, isteklerimizi konferans huzurundaöne
sürmek ve hakkımızı Avrupa'da duyurmak, konferansın sonuçsuz kaldığı
farzedilmiş olsa bile, yine zarar getirmez. Zatıâlilerinin ve arkadaşlarınızın
vatanseverlikleri, bu fırsatın kaçırılmayacağının güvencesidir.
Şimdiye kadar eski hükûmetlerce alınmış ve her iki taraf için kötü
sonuç vermiş olan kararların kaldırılması tabiî olduğundan, aramızda
artık ayrılık ve gayrılık kalmamıştır. Ancak,İstanbul işgal altında
bulunduğundan, burada hükûmet işlerinin büsbütün vetamamen İtilâf
Devletleri'nin eline geçmesine ve böylece antlaşmadaki İstanbul'lailgili
maddelerin yürürlüğe konmasına yol açacaktır. Ayrıca, harp halinde
bulunduğumuz Yunan askerlerinin şu sırada İstanbul ve dolaylarında
bulunuşu da, buteklifleri uygulanamaz bir duruma getirmiştir. Kabinemizin
iş başında kalma düşüncesiyle bu görüşlerin bir ilgisi bulunmadığı
konusunda teminat vermeyi bilegereksiz bulurum. Esasen bugün bir
an önce çözülmesi gereken asıl sorun, vaktiyaklaşmakta bulunan konferansa
delegelerimizi yetiştirmekten ibarettir. Biz konferansta bulunmadığımız
takdirde, Yunanlılar katılacaklarından, yokluğumuzda hüküm giymek
ve dolayısıyla davamızı kaybetmek tehlikesi ile karşılaşacağımız
için,bu konuda tarafımızdan sorumluluk kabul edilemeyeceğini bildirir;
toplantı gününden önce konferansta bulunmak menfaatimiz gereği olacağından,
delegelerinizinacele buraya gönderilmesini rica ederim. Sadrazam
Tevfik
Saygıdeğer Efendiler, Tevfik Paşa ve hükûmeti, İstanbul veAnadolu'nun
birleşmesi için çalışmış olduğunu söylüyor. Doğrudur. Bizde aynı
şey için çalışmakta idik. Şu farkla ki, Tevfik Paşa ve arkadaşları,
Anadolu'yu, eskiden olduğu gibi İstanbul'a bağlamak ve tutsaketmek
istiyordu. Hem de düşman kuvvetlerinin işgali altında bulunan İstanbul'a
. . . Tevfik Paşa ve arkadaşları Anadolu'yu İstanbul Hükûmeti'ne
bağlamaya çalışıyor. Öyle bir hükûmete ki, dünyada varlığınagöz
yumuyorsa düşman emellerinin gerçekleşmesini kolaylaştırmaya yardımcı
olacak nitelikte kabul edildiği içindi. Tevfik Paşa ve arkadaşlarına
göre, elverişli bir durumun doğmuş olmasında Anadolu mücadelesinin
çok büyiik etkisi vardı. Ama bu durumu yaratan yalnız Anadolu'nunmücadelesi
değildir. İhtimal ki, bu ihtiyar diplomat, bu kerameti, kendisinin
iktidar mevkiine gelmesinde hayal ediyordu.
Tevfik Paşa'ya şu şekilde cevap verdim. Ankara, 30.1.1921
İstanbul'da Tevfik Paşa Hazretleri'ne
|
