|
Efendiler, Tevfik Paşa'ya cevap olarak çektiğim telgraf şuydu :
Tel Ankara 28.01.1921
İstanbul'da Tevfik Paşa Hazretleri'ne
İlgi : 27.1.1921.
Milli iradeye dayanarak Türkiye'nin mukadderatını elinde tutan
meşru ve müstakil tek hâkim kuvvet, Ankara'da sürekli olarak toplananTürkiye
Büyük Millet Meclisi'dir. Türkiye ile ilgili bütün meselelerin çözümündeve
her türlü dış ilişkilerde başvurulacak tek yer, yalnız bu Meclis'in
hükûmetidir. İstanbul'daki herhangi bır hey'etin, hiçbir bakımdan
meşru ve hukukî bir durumu yoktur. Bundan dolayı, böyle bir hey'etin
kendine hükûmet adını vermişolması, milletin hâkimiyet haklarına
açıkça aykırıdır ve bu ad altında memleketve milletin hayatı ile
ilgili konularda, dışarıya karşı kendini muhatap göstermesiuygun
görülemez. Hey'etinize düşen vatan ve vicdan görevi, derhal gerçeğe
veduruma uyarak, millet ve memleket adına meşru ve muhatap hükûmetin
Ankara'da olduğunu kabul ve ilân etmektir. Millet ve memleketimiz
adına meşru yetkiyesahip hükûmetin Ankara'da olduğunun İtilâf Devletleri'nce
anlaşılmış olduğu şüphesiz bulunduğu halde, adı geçen devletlerin
bu görüşlerini açıkça belirtmektegecikmeleri, İstanbul'da aracı
bir hey'etin varlığının kendileri için yararlı olabileceğini sanmaktan
ileri gelmektedir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti, barış ve güvenliği büyük
bir ciddiyet ve samimiyetle arzu ettiğini ve yalnız milli haklarının
tanınmasını istemekten ibaret olunan şartlarını defalarca ilân etmiş;
bu hakların onaylanması halinde,teklif edilecek görüşmeleri kabule
hazır olduğunu bildirmiştir. İtilâf DevletleriLondra'da toplayacakları
konferaıısta, Doğu mes'elesini hak ve adalet ölçüleriçerçevesinde
çözmeye karar vermişlerse, davetlerini Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükizmeti'ne doğrudan doğruya yapmalıdırlar. Yukardaki şartlara,
uygun olarak yapılacak davetin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti
tarafından iyikarşılanacagını tekrar bildiririz. Saat 00.30. Türkiye
Büyük Millet Meclisi Başkanı
Bunun arkasından da kendi adıma ve özel olarak şu telgrafı çektim
: Tel Ankara, 28.1.1921
İstanbul'da Tevfik Paşa Hazretleri'ne
Yüksek şahsiyetleri gibi, bütün bir ömrü bu millet ve memlekete
aralıksızdeğerli hizmetlerde bulunmuş saygıdeğer bir devlet adamına,
bütün geçmiştekihizmetlerinizi tamamlayıp taçlandıracak müstesna
ve tarihî bir fırsatın çıktığınainanıyoruz. Biz tam bir birlik içinde
hareket etmek istiyoruz. Dolaylı olarak da-vet edildiğimiz konferansta
memleketi ayrı ayrı temsil edecek iki hey'etin ne bü-yük sakıncalara
yol açtığını tamamiyle takdir buyurduğunuza eminiz.
Milletin, sırf hâkimiyet haklarını korumak için harcadığı emekler,
akıttığıhesapsız kanlar, içten ve dıştan birçok güçlüklere karşı
gösterdiği dayanma vedirenme, bugün karşısında bulunduğumuz elverişli
yeni durumu yarattı. Bir yandan da dünya olayları, bu dayanma ve
direnmenin asıl hedefi olan tam istiklâlimizi haklı gösterecek yolda
gelişmekte devam ediyor. Bizi esirliğe ve yıkılmayamahkûm etmek
istemiş olan hükûmetler karşısında, millî haklarımızı savunurkenmaddî
ve manevî bütün memleket kuvvetlerinin birlikte hareket etmesi şarttır.Bunun
için, Zâtışâhâne'nin, memlekette millî iradenin kendini gösterdiği
tek yerolan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni tanıdığını artık resmen
ilân etmesi gerekmiştir. Böylece, İstanbul'un memlekete biribiri
ardınca zararlar verdiği acı tecrübelerle sabit olan ve ancak yabancılar
lehine devam ettirilen gayri tabiî durumuna bir son vermek mümkün
olur. İtilâf Devletleri temsilcileri tarafından yapılan tebligat
gösteriyor ki, İstanbul'dan gidecek olan bir delegeler hey'etininLondra
Konferansı'na katılabilmesi, ancak onun Ankara Hükûmeti tarafından
tamyetki ile görevlendirilmiş delegeleri de içinde bulundurması
şartına bağlıdır. Böylece, İtilâf Devletleri, Türkiye adına barış
görüşmelerine katılacak delegelerinancak Türkiye Büyük Millet Meclisi
Hükûmeti tarafından gönderilebileceğini yeteri kadar açıklıkla itiraf
etmiş oluyorlar. Fülî ve hukukî olarak memlekette tekmeşru hükûmet
olan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti'nin ortaya koyduğuve
ilân ettiği esasları kabul ve bu esasların düşmanlarımız tarafından
da onaylanmasını kolaylaşhrmak için, bize katılmak suretiyle durumunuzu
düzeltmenizive tespit buyurmanızı, tarih ve millet karşısında yüklenmiş
olduğumuz görev veyetkiye dayanarak teklif ederiz. Bu suretle mücadelemizi
mutlu bir sonuca eriştirme hususu çabuklaştırılmış olur. Birlikte
hareket ve millî gayeyi olanca gücümüzle savunmak düşüncesiyle yapılan
bu samimî tekliflerimiz, kabul görmediğive yerine getirilmediği
takdirde, saltanat ve hilâfet makamında oturan Zâtışâhânenin durumunun
sarsılması tehlikesinden haklı olarak korkulur. Biz, millî iradenin
vermiş olduğu fülî ve hukukî bütün yetkilere sahip bir hükûmet olarak,şimdiden
belirtir ve biIdiririz ki, bundan doğacak sorumluluk, tahmini öncedenkestirilemeyecek
olan bütün kötü sonuçlarıyla birlikte doğrudan doğruya Zâtışahâneye
aittir. Yüksek şahsiyetinizin bu durum karşısında vicdanî ve tarihî
görevinizi tamamiyle yerine getirmenizi ve sonuçlarını tarafımıza
kesin ve açık olarak bildirmenizi bekliyoruz. Bu vesile ile samimî
saygılarımızın kabulünü ricaederiz, efendim. Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanı Mustafa Kemal
Saygıdeğer Efendiler, aslında maddî va manevî bakımdan hükmü kalmamış
ve fakat varlığını devam ettirmesi de çok zararlı olan İstanbulHükûmeti'ni
bertaraf etmek önemliydi. Buna engel olanların başında Padişah ve
Halife bulunuyordu. Bu bakımdan, durumun açıklık kazanmasıiçin yapılacak
ilk iş, bu makama Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ve Hükûmeti'ni
tanıtmak olmalıydı. Zaten elimizde olmayan ve temasımız bulunmayan
bu makama, henüz başka bir imlem uygulayabilecek maddî bir gücümüz
de yoktu. Bu yüzden Tevfik Paşa'ya aynı gün şu üçüncü telgrafı da
yazdım : Ankara, 28.1.1921
İstanbul'da Tevfik Paşa fIazretleri'ne
Resmî ve özel telgrafımızdaki görüş ve tekliflerimizi aşağıda özet
alaraktekrarlar, gereğinin acele yerine getirilerek sonucunun bildirilmesini
rica ederiz :
1- Zâtışahâneye, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni tanıdığını kısa
bir Hatt-ıHûmayun'la ilan edeceklerdir. Bunda Hilafet ve Saltanat
makamının dokunulmazlığını esas olarak kabul etmiş olan Türkiye
Büyük Millet Meclisi'ni bugünkü şekli, niteliği ve yetkisiyle kabul
buyurduklarını belirteceklerdir. Diğer ayrıntı ve inceliklerin ilâvesi,
şimdilik karışıklığa yol açabilir.
2 - Birinci madde hükmü yerine getirildiği takdirde, bir aile meselesi
olaniç durumumuzun düzenlenmesi aşağıdaki şekilde olabilir :
Zâtışâhâne eskisi gibi İstanbul'da otururlar. Yetkili ve sorumlu
olup hertürlü saldırıdan uzak bulunan ve her türlü istiklâl unsurunu
kendisinde toplayanTürkiye Büyük Millet Meclisi ve Hükûmeti şimdilik
Ankara'da bulunur. Elbette,İstanbul'da artık kabine adı altında
bir hey'et kalmaz. Ancak, İstanbul'un özeldurumu dolayısıyla Zâtışâhâne'nin
yanında Büyük Millet Meclisi'nce görevlendirilecek ve yetki verilecek
bir hey'et bulundurulur.
3 - İstanbul şehri ile çevresine ait yönetimin nasıl düzenleneceği
sonradandüşünülür ve uygulanır.
4 - Bu şartlar kabul edilip uygulandığı takdirde, Büyük Millet
Meclisi'nceonaylanmış bütçemize, Padişah ve hanedandan olanlar için
daha önce konmuşbulunan ödenek, görevlendirilecek olan bütün memurların
ve diğer maaşlılarınaylıklarını ödemek için gerekli olan para hükûmetçe
sağlanarak ödenecektir. Malîgücümüz bunu karşılayacak durumdadır.
Türkiye Büyiik Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal
Tevfik Paşa'nın bu uzunca telgrafımıza gece verdiği cevap çokkısa
oldu. Tevfik Paşa'nın cevabı şuydu : Tel 28/29.1.1921
Telgrafları aldım. Yarın kabineyi toplayarak saat 18.00 de bilgi
sunarım,efendim.
|
