|
Efendiler, Gümrü Antlaşması, Millî Hükûmet'in yaptığı ilk antlasmadır.
Bu antlaşma ile, düşmanlarımızın hayallerinde ta Harşit vadisine
kadar uzanan Türk ülkelerini kendisine bağışlamış oldukları Ermenistan,
Osmanlı Devleti'nin l877 seferiyle kaybetmiş oldu ve bu yerleri,bize,
Millî Hükumet'e terkederek aradan çıkarılmıştır. Dünyadaki durumlarda
önemli değişiklikler olması yüzünden, bu antlaşma yerine, dahasonra
yapılan 16 Mart 1921 tarihli Moskova ve 13 Kasım 1921 tarihliKars
Antlaşmaları geçerli olmuştur.
Efendiler, o bölgenin genel durumu ve sınırlarımız bakımından temas
halinde bulunduğumuz Gürcistan ile olan ilişkilerimiz ve aramızdageçen
olaylar hakkında da kısaca bilgi vereyim :
l920 yılının Temmuzunda, Batum, İngilizler tarafından boşaltılınca,Gürcüler
hemen işgal ettiler. Bu durum Brest - Litowsk ve Trabzon Antlaşmalarına
aykırı olduğundan, 25 Temmuz 1920'de tarafımızdan protesto edilmişti.
8 Şubat 1921'de Ankara'da itimatnamesini sunmuş olan Gürcü elçisiyle
de, Türkiye - Gürcistan antlaşması için görüşmeler başlamıştı. Nihayet
23 Şubat 1921'de verdiğimiz kesin bir ültimatom üzerine ArdahanArtvin
ve Batum'un bize bırakılmasına razı olundu. Batum'un işgali butarihten
on beş gün sonra gerçekleşmiştir. Bu yerlere, Türkiye'ye katılmayı
sabırsızlıkla bekleyen halkın alkışları içinde girildi.
Daha sonra, Moskova Antlaşması gereğince Batum boşaltıldı; fakat
işgal etmiş olduğumuz öteki yerlerin anavatan sınırları içinde kalması
pekiştirildi.
|
