|
Efendiler, ben de İstanbul'a dönemeyeceğimi İstanbul Hükûmeti'ne
Erzurum'dan bildirmiştim. Eğer davet yeri ve davet sahibi aynı olsaydı,
insanın neredeyse, garip bir nazire yapıldığına hükmedeceği gelebilirdi.
Fakat, şartlar büsbütün başka olduğuna göre, İstanbul'un davetine
karşı bana vefa ve fedakârlık kucağını açmış olan kahraman Erzurum
halkının, bu samimiyetkucağını kötüye kullanabileceğine asla ihtimal
vermedim.
Hattâ Efendiler, 28 Eylül 1920 tarihinde, Erzurum halk temsilcileriadıyla,
memur ve halktan aldığım elli imzalı telgraf bile, bu inancımı sarsmadı.
Gerçi, telgraf çok kaba ve isyankârdı. Fakat, imzaların çoğu, Celâletin
Arif Bey'in vali vekilliği ettiği vilâyet memurlarına aitti.Özellikle
İstinaf Mahkemesi üyelerinden olup Celalettin ArifBey tarafından
Polis Müdürü vekilliğine tayin edilen zatın imzası, butelgrafın
nasıl çirkin bir zihniyetin ürünü olabileceğine delil sayılamazmıydı?
Bu telgrafın, Maarif Müdürü Mithat Bey'in evinde toplanan birtakım
kimseler tarafından hazırlandığını anlamak da gecikmedi.
Efendiler, Celalettin Arif Bey, tekliflerini bir yandan Erzurum
Merkez Hey'eti Başkanı Tevfik imzasıyla CelalettinArif Beyefendi'nin
bildirdiği şekilde işlem yapılmasını kesinlikleisteriz diye destekletirken,
bir yandan da, Ankara ile şifreli haberleşmelerde bulunularak, sözde
birtakım işler yapılmak ve teşebbüsün nasılbir etki yarattığı anlaşılmak
isteniyordu. Erzurum 21/22.9.1920
Milli Eğitim Bakanlığı'na Ankara
Erzurum Milletvekili Necati Bey'e :
Mümkünse, Sağlık Müdürlüğü'ne Merkez Tabibi Doktor Salim Bey'inatanmasına
himmet olunması uygundur. Bundan önceki atanmaların ciddiyettenuzak
bulunduğu,. . ödeneklerimizi mutlaka alarak Ziraat Bankası'ndan
havale veriniz. Meclis'e yazılmıştır (Hüseyin Avni) Maarif Müdürü
Mithat
Bundan sonra : Erzurum 22.9.1920
Milli Eğitim Bakanlığı'na Ankara
Rıza Nur Beyefendi'ye özel:
Şimdiye kadar yazdığım işlerden nasıl bir sonuç elde edildi? BakanlarKurulu'nda
bu konu üzerinde ne geçti? Lûtfen bana bilgi vermenizi rica eder,
gözlerinizden öperim. (Celâlettin Arif) Maarif Müdürü Mithat Daha
sonra da : Çok ivedi Erzurum 25.9.l920
Milll Eğitim Bakanlığı'na Ankara
Rıza Nur ve Necati Bey'lere özel:
Ermenileri yola getirmek maksadıyla Haziran'da seferberlik ilan
edilereküç yüz beş (1305/1889) doğumlulara kadar silâh altına çağrılmış
dokuz bini savaşgörmüş ve on üç bini de savaş görmemiş olmak üzere
toplam yirmi iki bin askerle subay ailesinin beslenmeleri hemen
hemen Erzurum ili halkına yükletilerek, şuzamanda savaş vergileri
toplanmak suretiyle bir buçuk milyon liralık yiyecek, hayvan ve
araçları alınmıştır. Halk, maksadın yüceliğini takdir ederek bu
kadar fedakârlık ettikten sonra, Yiçerin'in bilinen mektubunun askerî
harekâtı sonuçsuz bırakması, Ermenilerin bundan cesaret alarak Müslüman
halkı, zülümler yaparken, ordunun Ermeni Bolşevik birleşmesini ileri
sürerek cesaretsizlik göstermesi ve Kızıllar ile istenildiği derecede
anlaşılması, bunların yanında Celalettin Arif Bey'in yazdığı yolsuzluklara
meydan verilmesi pek kötü bir etkiyapmış, halkı ayaklanmaya ve densizliğe
sürûklemiştir.Kâzım Paşa'da Doğu'daki işIeri idare edebilme kudreti
olmadığından, buradaki siyasî ve askerî durumu Ermenilere karşı
koyabilecek şekilde iyi idare edebilecek dirayetli ve aynızamanda
olağanüstü yetkiye sahip bir hey'etin varlığı şarttır. Şimdiye kadar
değerli zamanlar, Ankara'da dosyası bulunan gereksiz yazışmalarla
geçmiş, belki debirçok fırsatlar kaybolmuştur. Öte yandan, Erzurum'un
mevsim bakımından güçzamanları geldi. Ordunun korunması zarureti
olduğu halde, elbise ve beslenme konusunda pek çok sıkıntı çekilmektedir.
Askerî ve sivil memurlar dört aydan berimaaş alamamaktadırlar. Askeri
giderler için yeni vergiler koymayı düşünüyorlarsada halkın gücünü
bilmiyorlar. Durumları asla elverişli değildir. İstanbul Hükûmetipek
kayıtsız. Yakın iller, özellikle Harput ili büsbütün kayıtsız, hiç
ilgi göstermemektedir. Bu gibi konularda Hükûmet'ten, gerekirse
benim adıma Meclis'inizdende gensoru önergesi vererek araştırma
isteyiniz ve ordunun ihtiyaçlarını oraca kesinlikle sağlandıktan
sonra geliniz. Doğu illeri ile ilgili haberlere pek inanmadım.İmza
: Hüseyin Avni. Maarif Müdürü Mithat
Görülüyor ki, Celalettin Arif Bey'in, Hükümet üyeleriarasındaki,
iddialarını takdir edeceğini sandığı ve makamının şifresinden yararlanmaya
kalkıştığı zat da kendisinin sırdaşı olmak istememişve Meclis Başkanlığı'nı
haberdar etmiştir.
Efendiler, kırk elli kişinin, bütün Erzurum halkı adına telgraf
çekmek suretiyle oynanmak istenen oyunun iç yüzü, yine Erzurum halkındangelen
ve halkın Büyük Millet Meclisi Hükûmeti'ne karşı bağlılık ve fedakârlık
duygusuyla dolu olduğunu gösteren telgrafla anlaşıldı.
Celalettin Arif Bey, Ermenistan seferinde, en sonundaBüyük Millet
Meclisi Ordusunun zafer kazandığını gözleriyle gördüktensonra, yani
geri dönmesi için yapılan tebligatı aldıktan tam kırk yedigün sonra,
Erzurum'dan ayrılmaya karar vermek mecburiyetinde kalmıştır. Buna
rağmen, hareketini Meclis'e şu telgrafla müjdeliyordu : Erzurum,
27.11.1920
Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na
Büyük Millet Meclisi İkinci Başkanı ve Adalet Bakanı CelalettinArif
Beyefendi'nin, milletvekilimiz Hüseyin Avni Bey'le birlikte, dünkü
gün, kışın şiddetine rağmen, Erzurum halkının büyük ve parlak uğurlama
töreniyle Ankara'ya hareket ettiklerini arz eder, bu vesileyle Meclis'e
karşısonsuz saygılarımızı sunarız. Müdafaa-i Hukuk Merkez Hey'eti
Başkan Tevfik
Hüseyin Avni ve Celâlettin Arif Bey'lerin Erzurum'dan döndükten
sonra, Meclis'teki muhalif tutumları ve Kâzım Karabekir Paşa'ya
karşı yaptıkları hücum ve eleştirilerle Meclis'içok işgal ettikleri
görülmüştür.
|
