Efendiler, İstanbul'da, vatanın kurtarılması ile ilgili en önemli
işlerle uğraşan, saygı değer ve aklı başında olarak tanınmış
kimselerin, o devirde, İstanbul'un zehirli havasını teneffüs
yüzünden, zihniyet ve düşüncelerinde ne kadar olumsuz sapmalar
meydana gelmiş olduğuna örnek olmak üzere, daha Sivas'ta iken
karşılaştığım küçük bir olayı müsadenizle bilginize sunmak isterim.
Belki de sayın üyeler arasında hatırlayanlar vardır. Ayân
üyelerinden Çürüksulu Mahmut Paşa, "Bosphore" gazetesi yazarlarından
birine, siyasî durumumuzla ilgili bir demeç vermişti. Mahmut Paşa'
nın o tarihlerde, Barış Hazırlıkları Komisyonu üyesi olduğunu da
hatırlarsınız. Paşa'nın 31 Ekim 1919 tarihli Tasvir-i Efkâr
gazetesinde yayınlanan demecini, 17 gün sonra Sivas'ta okudum.
"Ermenilerin aşırı isteklerine hak vermemekle birlikte, sınırlarda
bazı düzeltmelerin yapılmasına razı oluruz" ifadesi dikkatimi çekti.
Doğu Anadolu'da Ermenistan lehine toprak tavizlerinde bulunulacağına
söz verme anlamı taşıyan bu cümlenin, Barış Komisyonu üyesi olan bir
devlet adamı tarafından söylenmiş olması, gerçekten üzerinde
düşünülmeye ve hayretle karşılanmaya değerdi. Bu sebeple 17 Kasım
1919 tarihinde, Çürüksulu Mahmut Paşa Hazretleri'ne yazmayı yararlı
saydığım bir telgrafta, demecindeki işaret ettiğim cümleden dolayı,
"Doğu Anadolu halkının pek haklı olarak, son derece üzgün ve kırgın
olduğunu belirttikten sonra, Erzurum ve Sivas Kongreleri'nin
kararları gereğince, milletin Ermenistan'a bir karış toprak
terketmeyeceğini ve hattâ, eğer hükûmet, böyle acı bir mecburiyete
boyun eğerse, milletin kendi haklarını bizzat savunmaya kararlı
olduğunu ve bunun bütün dünyaya ilân edilmiş bulunduğunu" yazdım ve
bu millî azim ve kararın herkesten önce, Barış Hazırlıkları
Komisyonu'nun sayın üyelerince bilinmesi ve ona göre hareket
edilmesi gereğini arz ettim .
Efendiler, Sivas'ta bulunduğumuz sırada birçok mesele ve olaylarla
karşılaşılmış ve ister istemez millî, idarî, askerî ve siyasî
teşebbüs ve faaliyetlerde bulunulmuştur. Bunların hepsini
ayrıntılarıyla anlatmak uzun sürer. Yalnız, izlediğimiz olaylar
zincirinin biribirine bağlanmasını sağlayacak bazı noktalara işaret
ederek geçeceğim. |
