Efendiler, bu tarihe kadar cemiyetimizin merkez hey'etlerinden
istediğimiz bilgilere gelen cevaplar dört görüş etrafında
toplanıyordu :
1 - Birinci görüşe göre, Meclis-i Meb'usan'ın İstanbul dışında
toplanması uygun görülüyordu.
2 - Başında Erzurum, Trabzon, Balıkesir ve bütün Karesi, Saruhan
hey'etlerinin bulunduğu ikinci görüşe göre İstanbul'da,
İstanbul'daki devlet adamları ile ileri gelenlerden hemen hepsinin
bu görüşte olduğunu biliyoruz. Padişah'ın isteği, hükûmetin ısrarı
da buydu.
3 - Trakya - Paşaeli'nden gelen üçüncü görüşe göre, İstanbul
yakınlarında...
4 - Bir kısım merkez hey'etleri de Salih Paşa'nın şahsi görüşüne
dayanarak, hükûmetin "olur" demesi halinde, İstanbul dışında
toplanmakta bir sakınca görmüyorlardı.
Efendiler, İstanbul Hükûmeti ile yardakçılarının kamuoyunu ne kadar
bulandırıp karıştırmış olduğunu, milletin ortaya koyduğu bu farklı
görüşlerden kolaylıkla anlamak mümkündür.
Artık bunun üzerine direnmenin kötü sonuçlar vereceği yargısına
varmak da güç değildir.
Şimdi, 16 Kasım 1919'dan 29 Kasım 1919 tarihine kadar, günlerce
süren görüşme ve tartışmalardan çıkan sonuçları ve alınan kararları
olduğu gibi yüksek bilgilerinize sunuyorum :
1- Millî Meclis'in lstanbul'da toplanmasının sakınca ve
tehlikelerine rağmen, Saltanat Hükûmeti İstanbul dışında toplanmayı
kabul etmediği ve memleketi bir bunalıma sürüklemekten sakınıldığı
için, Meclis'in İstanbul'da toplanması zarureti kabul edildi. Ancak,
aşağıdaki tedbirlerin alınnıası gereği de karara bağlandı :
a) Bütün milletvekillerinin durum hakkında aydınlatılarak teker
teker görüşlerinin alınması,
b) Millî Meclis İstanbul'da toplanacağına göre, milletvekillerinin
İstanbul'a gitmeden önce, Trabzon, Samsun, İnebolu, Eskişehir ve
Edirne gibi yerlerda kısım kısım toplanarak, gerek İstanbul'da gerek
İstanbul dışında alınması gereken güvenlik tedbirlerini ve
programımızın esaslarını savunacak kuvvetli bir grup oluşturma
yolları üzerinde görüşmeleri,
c) Cemiyetin teşkilatını sür'atle genişletmek ve güçlendirmek için,
kolordu komutantanının, bölge komutanları ve askere alma teşkilâtı
başkanları vasıtasıyla vakit kaybetmeden fiili yardımda bulunmaları,
d) Bütün sivil idare âmirlerinden, her ihtimale karşı, millî
teşkilâta bağlı kalacaklarına dair söz alınması ve kendilerinin
eldeki imkânlarıyla cemiyetin teşkilâtını kurmaya sür'atle
girişmelerinin istenmesi,
2 - Millî Meclis İstanbul'da toplandıktan sonra, milletvekillerinin,
tam biz güvenlik ve serbestlik içinde yaşama görevlerini yapmakta
olduklarını açıklayacakları güne kadar, Hey'et-i Temsiliye, şimdiye
kadar olduğu gibi yine İstanbul dışında kalarak millî görevine devam
edecektir. Ancak, bütün sancaklardan ve milletvekili olan kimseler
arasından seçilmek üzere birer, illerden ve müstakil sancaklardan
ikişer zatın, tüzüğün sekizinci maddesi gereğince Hey'et-i Temsiliye
üyesi olarak Eskişehir yakınında toplantıya çağırılıp, durumun
açıklanması ve Meclis-i Meb'usan'daki tutumun kararlaştırılması
üzerinde görüşülecektir. Bu sebeple Hey'et-i Temsiliye de oraya
gidecektir. Bu toplantıdan sonra, Hey'et-i Tenısiliye de uygun
şekilde yeni üyelerle desteklendikten sonra, öteki milletvekilleri
de İstanbul'a Millî Meclis'e gideceklerdir. Hey'et-i Temsiliye
göreve devam ettiği sürece, millî teşkilâtın şekli ve çalışma
yöntemi tüzükte yazıldığı şekilde olacaktır.
Meclis-i Meb'usan, tam bir güvenlik içinde bulunduğunu açıkladığı
zaman, Hey'et-i Temsiliye tüzükteki yetkisine dayanarak, genel
kongreyi toplantıya çağırıp on birinci madde uyarınca da cemiyetin
ileride alacağı şeklin belirlenmesini, kongrenin kararına
bırakacaktır. Kongrenin nerede ve nasıl toplanacağı o zamanki durum
ve şartlara göre ayarlanacaktır, Kongrenin toplantıya çağırıldığı
zaman ile toplanması arasında geçecek süre içinde, Hey'et-i
Temsiliye, İstanbul Hükûmeti ve Meclis-i Meb'usan Başkanlığı ile
kesin bir zaruret görmedikçe resmî ilişkilerde bulunmaz.
3 - Paris Barış Konferansı, bizim için olumsuz bir karar verdiği ve
bu karar hükûmet ve Millî Meclis'çe kabul edilip onaylandığı
takdirde, elverişli en kestirme yoldan millî iradeye başvurularak,
tüzükte açıklanmış olan esasların gerçekleştirilmesine
çalışılacaktır.
Mustafa Kemal
Rüstem Mazhar Müfit Ali Fuat
Hüsrev Hüseyin Rauf Kâzım Karabekir Hakkı Behiç
Hüseyin Selâhattin İbralıim Süreyya Bekir Sami Ömer Mümtaz
Vâsıf
12'nci Kolordu Kurmay Başkanı
Şemsettin |
