|
İstanbul'da çeşitli maksatlarla gizli ve açık olmak üzere kurulmuş,
parti veya dernek adı altında birtakım kuruluşlar da vardı.
İstanbul'da önemli sayılabilecek kuruluşlardan biri İngiliz Muhipleri
Cemiyeti idi. Bu addan, İngilizlere dost olanların kurduğu bir dernek
anlaşılmasın. Bence, bu derneği kuranlar kendi şahıslarını ve kendi
çıkarlarını gözetenler ile, kendi çıkarlarının korunma çaresini
Lloyd George (Loyt Corc) hükûmeti aracılığı ile İngiliz himâyesini
sağlamakta arayanlardır. Bu zavallıların, İngiliz Devleti'nin Osmanlı
Devleti'ni bir bütün olarak korumak ve himaye etmek isteğinde olup
olamayacağını bir defa olsun dikkate alıp almadıkları, üzerinde
düşünülmeye değer.
Bu derneğe girenlerin başında Osmanlı Padişahı ve Halîfe-i Rûy-i
Zemîn ünvanını taşıyan Vahdettin, Damat Ferit Paşa, Dahiliye Nâzırı
olan Ali Kemal, Âdil ve Mehmet Ali Beyler ile Sait Molla bulunuyordu.
Dernekte Rahip Frew (Fru) gibi İngiliz milletinden bazı macera heveslileri
de vardı. Yapılan işlemlerden ve gösterilen faaliyetlerden anlaşıldığına
göre, derneğin başkanı Rahip Frew idi:
Bu derneğin iki yönü ve iki ayrı niteliği vardı. Biri açık yönü
ve usulüne uygun teşebbüslerle İngiliz himâyesini sağlama amacına
yönelmiş olan niteliği idi. Öteki de gizli yönüydü. Asıl faaliyet
bu gizli yöndeydi. Memleket içinde örgütlenerek isyan ve ihtilâl
çıkarmak, millî şuuru felce uğratmak, yabancı müdahalesini kolaylaştırmak
gibi haince teşebbüsler, derneğin bu gizli kolu tarafından idare
edilmekte idi. Sait Molla 'nın derneğin açıktan yaptığı çalışmalarında
olduğu gibi gizli çalışmalarında da ondan daha çok rol oynadığı
görülecektir. Bu dernek hakkında söylediklerim, sırası geldikçe
yapacağım açıklamalar ve gereğinde göstereceğim belgelerle daha
kolay anlaşılacaktır.
|
